Firmy rodzinne w Polsce – sukcesja i jej rozwiązania prawne

Gospodarka na zachodzie nadal jest bardziej rozwinięta w porównaniu do krajów europejskich po stronie wschodniej. To tam proces sukcesji trwa od pokoleń, gdzie w Polsce, na rodzimym rynku jest to pojęcie stosunkowo nowe, wręcz raczkujące. Z jakimi regulacjami i rozwiązaniami prawnymi wiąże się prowadzenie firmy rodzinnej w Polsce? Przeczytaj i sprawdź!

Czym jest sukcesja?

Jest to przejście praw i obowiązków na prawnego następcę przedsiębiorstwa. W praktyce proces ten oznacza zachowanie ciągłości i funkcjonowania firmy, mimo zmiany pokoleniowej. Sukcesja należy do najważniejszych i czasami najtrudniejszych wyzwań dla polskich firm rodzinnych. Niekiedy największe polskie biznesy mają często po 30 lat, a ich założyciele zbliżają się do wieku emerytalnego.

Cały ten proces wymaga długofalowego planowania przyszłości bliskich osób oraz całego przedsiębiorstwa. Wszelkie realizacje i założenia należy planować już za życia właściciela firmy. Kluczem jest plan sukcesji, co warto przedyskutować z doświadczonym doradcą. Warto także przygotować awaryjne rozwiązania dotyczące zarządzania biznesem, na wypadek niespodziewanej niedyspozycji właściciela, np. spowodowanej chorobą.

Rozwiązania prawne dotyczące sukcesji

Od prawie 3 lat mamy w Polsce ustawę z 507.2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw. Jej celem jest zapewnienie możliwie płynnego przekazania przedsiębiorstwa następcom prawnym przedsiębiorcy na wypadek śmierci przedsiębiorcy. Ustawa ta wprowadziła przede wszystkim nową instytucję – zarządu sukcesyjnego i przez to, ustawodawca znowelizował wiele ustaw ,,pobocznych” związanych z działalnością gospodarczą, dopasowując dotychczasowe rozwiązania prawne do nowej instytucji. Niestety, nie uniknął przy tym wielu błędów i nieścisłości, jednakże uważa się, że ustawa ta jest krokiem w dobrą stronę i jest niezbędna, by zachować ciągłość przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce. Jak słusznie się zauważa ,,(…) nieprzypadkowe jest uchwalenie ustawy w niemal 30 lat po przewrocie gospodarczym, na skutek którego wprowadzono w Polsce ustrój gospodarki rynkowej. W uzasadnieniu projektu ustawy wyraźnie wskazano, że zgodnie z danymi z CEIDG blisko 200 tys. osób prowadzących działalność gospodarczą ukończyło 65. rok życia. Wiele z tych osób rozpoczęło działalność w późnych latach 80. lub w latach 90. i obecnie staje przed problemem przekazania przedsiębiorstwa kolejnemu pokoleniu lub zakończenia działalności”.1

W rządzie pojawił się również pewien projekt ustawy o fundacji rodzinnej, który ma na celu pomóc rozwiązać wszelkie problemy i niejasności związane z sukcesją. Umożliwi to firmie stabilny rozwój w wielopokoleniowej perspektywie.

W przypadku nagłej śmierci właściciela rodzinnej firmy, zapewnienie sukcesji zapewni testament lub akt założycielski. Do wykonawcy testamentu należy przede wszystkim zarządzanie majątkiem spadkowym i podzielenie go zgodnie z ostatnią wolą spadkodawcy. Rolą zarządcy firmy rodzinnej jest zachowanie jej trwałości i niedopuszczenie do tzw. niekontrolowanej sukcesji. W chwili śmierci założyciela przedsiębiorstwa, powinno ono być prowadzone zgodnie z jego wizją. Zgodnie z założeniami ustawy, firma rodzinna i jej członkowie będą mogli zostać wyposażeni w szeroko rozumiany majątek, między innymi pieniądze, papiery wartościowe, nieruchomości, akcje czy udziały. Zaniedbanie procesu sukcesji może nieść za sobą poważne konsekwencje, takie jak problematyczne lub niemożliwe dziedziczenie pewnych praw niematerialnych, takich jak prawo do nazwy firmy, numeru NIP czy koncesji. Jako że firma rodzinna stanowi zazwyczaj dorobek pracy wielu pokoleń, nie można dopuścić do zaprzepaszczenia wszystkiego.


,,Zarząd sukcesyjny przedsiębiorstwa osoby fizycznej. Praktyczny komentarz” M. Śledzikowski i inni, Gdańsk 2019.